Το CLAN FRASER και ο βομβαρδισμος της 6ης Απριλιου 1941
Η νηοπομπη ,που περιελαμβανε τα Clan Fraser, Clan Forbes και New Zeeland Star ,ξεκινησε απο τα βρετανικα λιμανια αναμεσα στις 12 και 15 Νοεμβριου 1940 και περασε το Γιβραλταρ αναμεσα στις 24 και 27 του ιδιου μηνα.Συνοδευοταν απο δυο καταδρομικα που μετεφεραν 1370 τεχνικους της Βρετανικης Πολεμικης Αεροποριας (Royal Air Force) .Η συνοδεια αυτη ,με το ονομα Force F,ενισχυθηκε κατοπιν και απο ενα αντιτορπιλικο.Επιπλεον η νηοπομπη ειχε καλυψη απο αποσταση στον βορρα απο την πολυ ισχυροτερη ναυτικη δυναμη Force H.Μια προσπαθεια των Ιταλων να αναχαιτισουν τα πλοια οδηγησε στη ναυμαχια του ακρωτηριου Spartivento,μετα την οποια το SS Clan Fraser και το SS Clan Forbes συνεχισαν προς τη Μαλτα ,ενω το New Zeeland Star προς την Αλεξανδρεια. Το Clan Fraser συνεχισε να επιχειρει στη Μεσογειο μεχρι και τον Απριλιο του 1941 οποτε και μπηκε για τελευταιο φορα στο λιμανι Πειραια στις 4 Απριλιου με ενα φορτιο ''πολεμικου υλικου''.απο οπλα και 250 η 500 τονους ΤΝΤ .Το βραδυ της 6ης Απριλιου ,πρωτης ημερας της Γερμανικης εισβολης στη χωρα μας και απο τις 21.20 ,τα βομβαρδιστικα της Luftwaffe με επικεφαλης τον Hans Joachim(Hajo) Hermann αρχισαν τον βομβαρισμο του Πειραια.Οι Γερμανοι ποντισαν αρχικα ναρκες και στη συνεχεια χτυπησαν τα πλοια. Το Clan Fraser ,το οποιο μαλλον παρα τη μαλλον αναμενομενη αεροπορικη επιδρομη δνε ειχε μεθορμιστει,χτυπηθηκε κατα μια εκδοχη,απο τρεις βομβες κατα τη διαρκεια της πρωτης και της δευτερης αεροπορικης επιδρομης και αμεσως πηρε φωτια.Κατα μια αλλη εκδοχη η πυρκαγια εκδηλωθηκε στο πλοιο προκληθηκε απο τις φλεγομενες παρακειμενες προς αυτο αποθηκες.
Απο τα μελη του πληρωματος σκοτωθηκαν επτα ,τραυματιστηκαν εννεα και τα υπολοιπα εγκατελειψαν το πλιο.Ο κυβερνητης JH Giles ,ηταν ενας απο τους επιζωντες.Το πλοιο καιγοταν για πεντε ολοκληρες ωρες και παρα τις προσπαθειες που εγιναν για τη κατασβεση ,αυτη δεν εγινε εφικτη.Εξισου αδυνατη κατεστη και η ρυμουλκηση γιατι το σκαφος ειχε εγκλωβιστει απο την πτωση γερανων ενω λογω εισροης υδατων ειχε καθισει στο βυθο.Επιπλεον ,ενδεχομενη απομακρυνση του θα ηταν εξαιρετικα επικινδυνη ,λογω του πεδιου των μαγνητικων ναρκων.
Ετσι,γυρω στις 03.15 της 7ης Απριλιου,η τροτυλη(ΤΝΤ) που μετεφερε το Clan Fraser εξερραγη ,μετατρεποντας το λιμανι σε αληθινη κολαση.Η ισχυροτατη εκρηξη προκαλεσε εκτεταμενες ζημιες στις εγκαταστασεις του Πειραια και στ αγκυροβολημενα πλοια,ενω εγινε αισθητη σε αποσταση 15 μιλιων.Πυρακτωμενα συντριμια εκτοξευονταν σε υψος πολλων μετρων και μετεδιδαν τη φωτια σε γειτονικα πλοια που ηταν δεμενα στο λιμανι,καθως και σε κτιρια και αποθηκες στην ξηρα.Την κατασταση του χαους ολοκληρσωσε μια δευτερη εκρηξη στις 03.30 η οποια ειχε ως αποτελεσμα και την ολοκληρωτικη κυριολεκτικα διαλυση του Clan Fraser,ενω οι φλεγομενες φορτηγ
Κομματια του πλοιου βρεθηκαν σε μεγαλες αποστασεις.Μια ατσαλινη πλακα 7x1 μετρων επεσε πανω στη γεφυρα του πλοιου της ιδιας εταιριας Clan Cumming που βρισκοταν και αυτο στο λιμανι του Πειραια.Ενα τμημα επισης απο την 12.5 τονων γεφυρα του Clan Fraser βρεθηκε ενα μιλι μακρια και ενα κομματι του 80 τονων γερανου του βρισκοταν για πολλα χρονια σφηνωμενο σε ενα δεντρο του Τινανειου Κηπου.Εδω και καποιο καιρο βρισκεται και εκτιθεται προστατευμενο στη Δημοτικη Πινακοθηκη Πειραια.
Οι λεπτομερειες για τη καταστροφη
Σε διαφορα πιθανα ερωτηματα που μπορει να ανακυψουν σχετικα με την καταστροφη του Clan Fraser ,ο αναγωστης μπορει να βρει απαντησεις και ενδιαφερουσες πληροφοριες στο βιβλιο του Μελισσηνου ''Αρχειο Μελισσηνου : Το Ναυτικο στο Β' Παγκοσμιο Πολεμο'' και στη βιογραφια του Προδρομου Μποδοσακη.(περιληψεις και των δυο βιβλιων υπαρχουν στο διαδικτυο ,απο τις οποιες αντλουνται και τα παρακατω στοιχεια).Συμφωνα λοιπον με οσα αναφεορνται ,πριν αοπ την εισβολη των Γερμανων στην Ελλαδα ειχε παραχωρηθει στους Βρετανους ,ενα τμημα του λιμανιου του Πειραια ,για την εξυπηρετηση του εκστρατευτικου τους σωματος.το τμημα αυτο βρισκοταν κατω απο τον αποκλειστικο τους ελεγχο ,ενω οι Βρετανοι τηρουσαν απολυτη μυστικοτητα ως προς τον καταπλου ,τις ημερομηνιες και το φορτιο των πλοιων,το οποιο κατα την παγια τακτικη τους ανεφεραν στις Ελληνικες Αρχες ως ''MILITARY STORES''
Η περιπτωση ομως του SS Clan Fraser αποτελεσε εξαιρεση στο γενικο αυτο κανονα,καθως οι Βρετανοι υποστηριξαν αργοτερα οτι οι Ελληνες ειχαν ενημερωθει για το φορτιο του πλοιου ,κατι που η Ελληνικη πλευρα αρνιοταν.Διαφορετικες,επισης ειναι και οι αποψεις ως προς το ποιος εφερε την ευθυνη που το Clan Fraser ξεφορτωνε το επικινδυνο φορτιο στο κεντρικο λιμανι της χωρας και μια αεροπορικη επιδρομη ηταν μαλλον αναμενομενη.Ετσι ενω οι Βρετανοι υποστηριζαν πως αυτοι ειχαν ζητησει να γινει η εκφορτωση των εκρηκτικων στους προβλητες των ναυπηγειων Σκαραμαγκα ,ο τοτε Α/ΓΕΝ Ναυαρχος Σακελλαριου ΠΝ ,ισχυριζοταν ακριβως το αντιθετο.
Στο σημειο αυτο ειναι διαφωτιστικα και τα στοιχεια που καταγραφονται στη βιογραφια του Μποδοσακη.Οπως αναφερεται ,το Clan Fraser μετεφερε ''απο 6 τονους τετρυλης,500 τονους τροτυλυς ,πυροσωληνες, φορτηγα αυτοκινητα και αλλα υλικα πολεμου'', με προορισμο το Πυριτιδοποιειο και Καλυκοποιειο που ανηκε στον ιδιο.Στις 2 Απριλιου ο κυριος Μποδοσακης ειδοποιηθηκε απο τους Βρετανους για την αφιξη του πλοιου στον Πειραια και ενημερωσε σχετικα στο Γενικο Επιτελειο Στρατου τον προισταμενο Μεταφορων ,αντισυνταγματαρχη Μεταξα.Ζητησε μαλιστα,λογω της επικινδυνοτητας του εν λογω φορτιου να πραγματοποιηθει η εκφορτωση στην Ελευσινα και οχι στον Πειραια ,αιτημα το οποιο ομως απορριφθηκε τοσο απο τη Βρετανικη οσο και απο την Ελληνικη πλευρα...
Η αρνηση αυτη μπορουσε να δικαιολογηθει λογω της ασφαλειας που παρειχε η υπαρξη ηδη των Βρετανικων πολεμικων στο λιμανι του Πειραια.Με βαση τα δεδομενα αυτα,οι Ελληνες φαινεται οτι ειχαν γνωση του επικινδυνου φορτιου που μετεφερε το Clan Fraser,ισως ομως η Διευθυνση Μεταφορων ,αν και ειχε ειδοποιηθει απο τον Μποδοσακη να μην ειχε ενημερωσει αναλογως τις Λιμενικες Αρχες.Ενα ερωτημα το οποιο προεκυψε ηταν αν τελικα το Clan Fraser αποτελεσε πραγματικο στοχο της Γερμανικης αεροπορικης επιδρομης η η καταστροφη του αποτελεσε ενα ''τυχαιο '' γεγονος .Τα γεγονοτα συγκλινουν προς την πρωτη εκδοχη,δεδομενης και της κατασκοπειας ,που ειχε διαδραμτισει πολυ σημαντικο ρολο στην περιπτωση του μοιραιου πλοιου.Οι Βρετανοι ,μαλιστα,ειχαν κατηγορησει ευθεως τις ελληνικες αρχες οτι δεν ειχαν λαβει τις απαραιτητες προφυλαξεις και οτι τα μελη της γερμανικης πρεσβειας αλλα και αλλων φιλικων προς τη Γερμανια χωρων πρεσβειες κατασκοπευαν ανενοχλητα και συνεχως το λιμανι του Πειραια.Αρα η Γερμανικη αεροπορια γνωριζε χαρτι και καλαμαρι τους στοχους της.ιδες που παρασυρονταν απο τον αερα ,μετεδιδαν τη φωτια σε ολο το λιμανι. Αξιοσημειωτο ειναι δε οτι την ημερα της Γερμανικης εισβολης αποφασιστηκε η απομακρυνση ορισμενων πλοιων απο το καταμεστο λιμανι.Ωστοσο το Clan Fraser ουδεποτε απομακρυνθηκε.Εκτος αυτου μεσα στο λιμανι παρεμειναν τα Βρετανικα πολεμικα AJAX και CALCUTTA ,το πλοιο της ιδιας εταιριας Clan Cumming ,το City of Roubaix και πολλα Ελληνικα αναμεσα στα οποια τα ΠΕΤΑΛΙΟΙ,ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ,ΠΟΛΙΚΟΣ,ΣΤΥΛΙΑΝΗ,ΕΥΒΟΙΚΟΣ,Κ.ΛΟΥΛΟΥΔΗΣ,ΥΠΑΙΝΙΣ,ΚΥΡΑ ΠΑΝΑΓΙΑ ,ΣΙΦΝΟΣ ,ΑΘΗΝΑΙ ,ΜΟΣΧΑ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ ,ΑΓΑΛΙΑΝΗ ,ΠΑΤΡΙΣ ,καθως και αρκετα καικια και φορτηγιδες.Οι περισσοτερες πηγες συμφωνουν με τη μεταπολεμικη εκθεση του υπολιμεναρχη που αναφερει πως η πρωτη αεροπορικη επιδρομη πραγματοποιηθηκε στις 21.20,το Clan Fraser χτυπηθηκε απευθειας απο τα αεροπλανα.Ο Μελισσηνος,ομως ,εκφραζει καποιες επιφυλαξεις καθως το γεγονος αυτο δεν πιστοποιηθηκε και θεωρει οτι η φωτια που εκδηλωθηκε στο πλοιο μπορει να προεροχταν απο μια φλεγομενη φορτηγιδα και απο το φλεγομενο υποστεγο διπλα του. Απο το δευτερο κυμα της αεροπορικης επιθεσης χτυπηθηκαν πλοια,τα ναυπηγεια Βασιλειαδη καθως και τα ηδη φλεγομενα υποστεγα διπλα στο Clan Fraser ,ενω συμφωνα με τον υπολιμεναρχη και παλι το Clan Fraser.Η γερμανικη επιδρομη ολοκληρωθηκε στις 23.35 και αμεσως προεκυψε το προβλημα της απομακρυνσης του επικινδυνου αυτου πλοιου.Ομως οι γερανοι που ειχαν πεσει πανω στο πλοιο,το ειχαν παγιδευσει ,κανοντας την απομακρυνση του αδυνατη.Επιπλεον το πλοιο ειχε εγκαταλειφθει απο το πληρωμα του ενω συμφωνα με τον υπολιμεναρχη παντα το πλοιο ειχε ''καθισει'' λογω εισροης υδατων.Ο Μελισσηνος παρεχει την πληροφορια οτι το πλοιο καθισε οταν διαταχθηκε η κατακλυση του με στοχο την πυροσβεση χωρις να υπολογισθει το μικρο βαθος του λιμανιου στο σημειο αυτο.Την κατασβεση της πυρκαγιας στο πλοιο ανελαβαν τα ρυμουλκα ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ,ΚΕΡΑΥΝΟΣ και το Σουηδικο ναυαγοσωστικο VIKING .Η κατασταση ομως ηταν εξαιρετικα επικινδυννγ καθως οι 500 τονοι τροτυλης του Clan Fraser μπορουσαν να εκραγουν απο στιγμη σε στιγμη.Στις 3.15 το πρωι ενω οι προσπαθειες ειχαν αποβει ακαρπες και η πυρκαγια μαινοταν ανεξελεγκτη ,την ωρα που ο λιμεναρχης ειε κληθει σε συσκεψη απο τους Αγγλους , η τροτυλη εξερραγη ,μετατρεποντας το λιμανι σε μια πυρινη κολαση.Η καταστροφη ολοκληρωθηκε και με τη δευτερη εκρηξη ενα τεταρτο της ωρας μετα .Το λιμανι ειχε παραδωθει στις φλογες.Το ιδιο βραδυ ο Βασιλιας Γεωργιος,ο διαδοχος Παυλος και ο πρωθυπουργος Αλεξανδρος Κορυζης κατεβηκαν στον Πειραια ,οπου εγιναν μαρτυρες της χαωδους καταστασης,την οποια επιδεινωναν η αδυναμια συντονισμου των διαφορων υπηρεσιων και ο πανικος που προκαλουσαν οι διαδοσεις για αλλες εκρηξεις.
Με στοχο την αποκατασταση της ταξης ,την οσο το δυνατο ταχυτερη επαναλειτουργια του λιμανιου αλλα και την ανυψωση του ηθικου των ανθρωπων ο πρωθυπουργος Κορυζης με αποφαση που υπεγραψε επιτοπου ,ιδρυσε την Ανωτερη Διοικηση Πειραια,στην οποια υπαγονταν ολες οι κρατικες και οι δημοτικες υπηρεσιες και η οποια αναφεροταν απευθειας σε αυτον.Κατοπιν οι προσπαθειες επικεντρωθηκαν στη κατασβεση των πυρκαγιων και στον καθαρισμο του λιαμνιου απο τις ναρκες , ο οποιος πραγμαοτποιηθηκε με τη βοηθεια Βρεατανου ειδικου ,σταλμενου ειδικα για αυτο τον σκοπο απο την Αλεξανδρεια.
Στις 8 Απριλιου μια μολις μερα μετα τον βομβαρισμο ,παρα τις ανυπολογιστες καταστροφες του λιμανιου και παρολο που οι φωτιες δεν ειχαν σβησει τελειως και το λιμανι δεν ειχε πληρως καθαριστει απο τις ναρκες,οι ανθρωποι αρχισαν να επιστρεφουν και η κινηση στον Πειραια ξαναρχισε δειλα. Το πρωτο πλοιο που μπηκε για να ξεφορτωσει ηταν το ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ.Ωστοσο η καταστροφη του Clan Fraser , την πρωτη κιολας μερα του πολεμου δεν στερησε μονο στην Ελλαδα πολυτιμο στρατιωτικο υλικο.Υποχρεωσε ,οπως αναφερε αργοτερα ο Ουινστον Τσωρτσιλ ,τους συμμαχους να χρησιμοποιουν μικρα και περιφερειακα λιμανια για την εκφορτωση του πολεμικου υλικου ,ενω παραλληλα κατεδειξε τα προβληματα και τις αδυναμιες του κρατικου συντονισμου.Οσον αφορα ,ομως στην αντιφατικοτητα των πληροφοριων και των ειδικων λεπτομερειων σχετικα με την τυχη του πλοιου ,αλλα και το παρασκηνιο γυρω απο αυτο ,αυτα εξηγουνται φυσικα λογω της κρισιμοτητας και των ιδιαιτερων συνθηκων που επικρατουσαν τοτε.Παραλληλα αφηνουν ελευθερο το πεδιο για περαιτερω ερευνα,παρεχοντας τη δυνατοτητα για αξιοποιηση της καθε σχετικης πληροφοριας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου